3.30.2016

Cociñar defunto


Chegou ao souto Esmeraldina, a pequena defunta, precuela de Escarlatina, a cociñeira defunta. Unha precuela é aquel relato que nos conta o que sucedeu antes. Non sei vós pero Escarlatina, esa figura que lles encantou aos rapaces e á crítica, así de en por si soa, xa provoca curiosidade. Nós desexabámola con gañas. É unha desas obras que todas esperabamos para ver se a xenialidade discursiva da obra que arrasou no panorama galego, nacional e internacional,
Escarlatina, ten continuación. Ledicia Costas e Víctor Rivas volven logralo sen dúbida na colección Merlín de Xerais. Esmeraldina, a pequena defunta conségueno maxistralmente cunha historia que cativará de novo. Se Escarlatina tiña un papel de coprotagonista ou de protagonista secundario á par que a figura do esperto Román, nesta ocasión é a protagonista principal e absoluta, iso sen esquecer a arácnida e simpática Lady Horreur. A característica principal de Escarlatina, a de desdramatizar a morte, a de achegar unha proposta divertida, culinaria, cúmprese tamén. Esmeraldina é a nena que dá orixe a Escarlatina, os mortos, aqueles que pasan a mellor vida, adoptan o nome da causa do seu deceso. Neste ir e vir de orixinalidade, de imaxinación desbordante, do deseño de dous mundos, propóñensenos personaxes mortas como o regreso de Nicotina, Tormento de Area, a marabillosa Sibilina, o tenro indio das frechas cravadas, o home decapitado sobre o cabalo en chamas... e persoonaxes vivas como Amancio, A Tremenda, o pai e a nai de Esmeraldina, a escorregapantasmas e o seu espelido neto. Todas elas teñen o labor de convencernos, de meternos de cheo na obra, de provocar empatía, de desexar o ben para Esmeraldina, de provocar o riso e a curiosidade a partes iguais. Notamos nesta obra pinceladas poéticas de altura (textos de prosa poética maxistralmente construídos), valores, contidos didácticos (explicación da vida no Salvaxe Oeste, nocións culinarias, achegamento ao mundoda parapsicoloxía...), descricións precisas, riqueza léxica, e unha trasversabilidade ateigada de humor, de irreverencia, necesaria en toda a obra que a fai sublime.
As descricións, o cotiá da familia de Esmeraldina, a súa personalidade, ese carácter que é mestura trazos de tenrura e de rebeldía, de inconformismo, fortemente testalá, inxenuo, con tendencia involuntaria á desfeita todo fúe, todo fai que nos atrape, que nos gañe, que nos rindamos ante ela e desexemos e nos riamos das trasnadas que lle fan xustiza a un Amancio caciquil, ditador e paleto.

As ilustracións de Víctor Rivas son espectaculares, poñemos as mil caras espectrais de Esmeraldina/Escarlatina, gozamos na viaxe en dilixencia de cabalos cunha Nicotina espectacularmente deseñada, viaxamos polo pantasmahotel da man dun indio marabilloso, cociñamos da man da Tremenda, alcanzamos o clímax cun cabalo en chamas, simpatizamos con cada un deses detalles de altura. Con Esmeraldina, a pequena defunta atravesamos paredes con facilidade, flotamos en cada estancia, tememos, sentimos. Parabéns a Ledicia Costas, a Víctor Rivas, a Xerais, xa que volven conseguir, a pesar das reticencias propias que no souto temos ás precuelas e secuelas, que aprendamos, que gocemos, que queiramos deixar os que nos queren sen dor, que optemos por levalos sempre no corazón, que transitemos sen dor e con alegría ao Inframundo, que queiramos máis Escarlatina, máis Esmeraldina e, por suposto, máis para ler, para seguir rindo.


















Recomendación do souto para Primaria, primeiro ciclo de Secundaria, recomendación para enganchar na lectura, para ler adultos, para pais e para nais. Volve ser espectacular, volve ser a novela do ano.

3.25.2016

Ao pé da sobreira

Se hai algo que fai maxistralmente Kalandraka é educar por medio dos seus contos. Esa perspectiva educacional non só queda nas mensaxes que transmiten os contos que nos propoñen, senón nese labor de editar aos poucos, os clásicos da historia do Álbum ilustrado Infantil Universal.


O volume que hoxe presentamos, A historia do touro Ferdinando, de Munro Leaf e Robert Lawson
editouse por primeira vez nove meses antes da Guerra Civil Española e estaba pensado para facer reflexionar sobre a forma en que os seres humanos tratan e empregan os animais e como se agarda que nos comportemos en sociedade. Claramente é unha crítica á tauromaquia e aos valores que transmite. Abrolla nun tempo no que outra figura da literatura como foi Ernest Hemingway se dedicaba a ensalzar a 'festa nacional', a virilidade e afouteza dos toureiros, do home valente. Este volume é un toque de atención, é  unha chamada no tempo para espertar, toda unha alegoría pacifista que se traduciu a 60 linguas e que Hitler mandou queimar. Preséntasenos un touro, un espírito libre, un animal desprovisto de maldade, que goza da natureza e da súa condición. Tamén se nos mostra o home, a mal chamada virilidade, a esperpéntica concepción de que o home é máis home por desangrar, facer sufrir e matar un animal. Toda unha mensaxe na época para a paz, de perspectiva de esquerdas, rompedor nun Estado como o español. Un libro que foi prohibido en  moitos países, xa que rompía coa concepción masculina da época e representaba unha chamada ao espertar, á liberdade que representa ese touro, Ferdinando, que quere vivir en liberdade, que se opón dun xeito pacifista á morte, deixando o toureiro, os bandeirilleiros en ridículo, ridiculizando esa tortura animal que camuflan baixo palabras coma valentía, afouteza, 'hombría' e, sobre todo, baixo esa falsa e espúrea concepción de arte.
Leaf escribiuno dunha tacada e nunha soa tarde, o ilustrador Robert Lawson concebiu un touro forte, fermoso, en branco e negro, e uns toureiros e banderilleiros espigados, que rozan o ridículo, nunha sorte de parodia que só remata con Ferdinando en liberdade e a praza ao lonxe. Para curiosidades en 1938, Walt Disney Company adaptou o volume en unha curta que gañou un Óscar.


A adaptación de Kalandraka, na colección Tras os Montes, esta feita por Xesús Fraga con mestría. cunha escolla da linguaxe atinada, achegando léxico, resaltando aínda máis a presenza da natureza, dese paraíso no que vive Ferdinando e reforzando o papel de todos os animais na obra. Kalandraka é fiel á primeira edición e recupéraa na nosa lingua para facernos soñar cun álbum ilustrado, para educar na paz e no respecto ao medio.



Unha obra atemporal para educar na paz, ateigada de valores, valente,  unha obra recomendada para todos os públicos, cun magnífico alegato para a infancia e contra a tortura animal. Unha obra que serve para combater na escola os prexuízos, a asignación errónea de roles na sociedade, ideal para potenciar o eu de cada meniña.

3.22.2016

Con M de Mauro


Nesta sociedade insensíbel ás guerras que provocan o éxodo maxivo de familias enteiras, con meniñas indefensas a chorar mentres unha Europa vergoñenta ofrece paus en troques de abrigo e de aloumiños, é preciso educar en valores. Educar nas aulas é combater violencia, é ofrecerlles un futuro mellor ás nosas nenas e nenos, é construír unha sociedade diferente.
Pere Tobaruela volve dar no cravo con Cinco horas con Mauro, editada por Edicións Embora e ilustrada con total mestría por Andrés Meixide que, a modo de máquiniña de videoxogo, comprende perfectamente a estrutura da obra, o discurso narrativo frenético e vertixinoso creado polo autor. A historia de Mauro, rápida e orixinal, flúe desde as primeiras páxinas e, trata, desde unha perspectiva cativa, o problema do bulling escolar.
Facendo unha chiscadela coa obra de Miguel Delibes a novela conta como Mauro é un neno de dez anos que vai á escola e que sofre a panda dos P. Os P de Pesadelo (a súa letra inicial de nome empeza por pe), son pequenos da súa mesma idade que o acosan no cole. Farto desta situación e de que os maiores non lle fagan caso, escapa do cole durante cinco horas e inicia unha aventura por un barrio marxinal. Alí, nesa voráxine que a penas comprende, vivirá unha tarde completa, horas de anguria, con medo e con curiosidade, experimentará a prolongación da súa desesperación, a desesperación de non verse comprendido, de verse con medo, e desde a súa inocencia, lidará cos problemas dunha sociedade enferma e perigosa. Grazas á unha señora vella vestida estrafalariamente, con roupa de cores  rechamantes e unhas lentes moi  brillantes que parecen feitas de purpurina, sálvase dobremente. A súa fada persoal faille comprender que para que os problemas se solucionen non pode ocultar nada, non pode fuxir, ten que contarllo ás persoas máis próximas, enfrontarse aos seus medos, contalo todo, para poder poñer fin a esa situación.

Noveliña ideal para atallar ese problema de violencia, para evitar problemas e situacións perigosas para elas, para que os nosos pequenos mozos entendan como se pode sentir alguén que sofre este mal endémico da lei do máis forte. A personalidade de Mauro é unha das mellores construcións de personalidade infantil que limos no souto. A novela trata o tema desde unha perspectiva suave, comprendendo a diferenza entre ser trasto e pasar esa liña que vulnera o respecto que debemos ter cos demais. As ilustracións dese grande que é Andrés Meixide, en cor amarela e negra, entenden e sorprenden ao reflectir á perfección ese xogo que se converte en acoso cando un di non.
Recomendada para a segunda etapa da Primaria, para nenos que len autonomamente e para explicarlles que a realidade non é tan idílica, que debemos botar man de pais, nais e educadoras ante algún problema deste tipo.


Recomendación do souto.

3.16.2016

Cando as nubes enfadan co sol

Probablemente moito do que nos define como galegas e como brabádegas é esa relación coa climatoloxía, ese saber definir a choiva que cae, a neve, o corisco, a poalla, o pedrazo, a resistencia a ese sol primeiro dos días deste marzo solleiro despois da choiva. Hai meses que se nos fan interminables pola choiva, pola necesidade de saírmos da casa parapetados de traxes de auga e catiúscas para manternos cos pés secos e quentiños dentro dos calcetíns. Hai outros, pola contra, que a agradecemos, que gozamos coa morneza do húmido sobre a pel.
Desa relación de amor e de odio coa choiva, nese chover ata enrouchar é do que trata O día que choveu do revés, de María Canosa con ilustracións de Dani Padrón na colección Merliño de Xerais. María Canosa é un valor seguro da nosa LIX, unha figura consolidada xa con obras como Rubicundo, Ana xa chegou!, Parar o mundo, Druídas... un longo ronsel que atesoura como creadora de calidade. Dani Padrón é tamén un ilustrador de vangarda, da nosa vangarda literaria, con traballos tan creativos como os de Acuario, Viaxes de Inverno, Venres, A pantufla de Celia... Xuntos forman un tánden creativo perfecto, coma o sol e as nubes para que, en harmonía, o mundo siga a florecer.

Un día as nubes enfadaron co sol e fartas de que o sol secase os predios, decidiron que ían facer unha folga á xaponesa. Como choveu tanto, asolagaron por completo a vila de Portoseco. Os habitantes da vila, e as nubes tamén, foron conscientes do problema que tiñan enriba, así que xuntos, canda o sol, propoñen solucións divertidas, sorprendentes, máxicas e cheas de orixinalidade.
Hai textos como este que resultan perfectos de en por si, mais este libriño de tapas duras é un todo no seu conxunto. A maxia, aquela maxia coa que María Canosa nos agasallou en Rubicundo volve estar presente. Ese marabilloso contemplar da realidade, ese dispendio de imaxes con ese neno Uxío espido e mergullado en amarelos, sobre un sofá que abanea na auga. No souto gostamos da choiva lateral, do léxico do mergullo, da choiva de secadores, das margaridas perfumadas, da imaxinación toda que aniña enriba do canón da señora Amelia.

Recomendamos a lectura da obra para Infantil e Primaria acompañada de léxico das mil formas de chover, de nevar, de ventar... Cremos imprescindible profundar en algo tan noso, tan rico en nós como é ese deitar de choiva e de sol que nos define. No souto saboreamos cada letra do caer do ceo!  


3.11.2016

De todos os guerreiros, o capitán Maimiño!


Ao trote e saltando outros chegou O capitán Maimiño, escrito por Antonio M, Fraga e ilustrado polo grande Manel Cráneo en Ala Delta azul de Tambre. No souto namoramos del, poucas veces lemos libros tan interesantes, namoramos dese universo tan ben descrito por Antonio M. Fraga, un creador inquieto en plena efervescencia creativa, dese toque gamberro que lle dá non sempre a un narrador-cómplice coa cativada . Este mes tamén editou Tártarus, que xa comentaremos (estamos a piques de o rematar), en Xerais.


O capitán Maimiño é, sen dúbida, un deses libros acaídos para que as nosas nenas namoren del, de fácil lectura, para que se enganchen a esa dinámica de ler e de soñar tan necesaria nestes días para evadirmos da excesiva competitividade, para afastar esa agresividade implícita que nos rodea en forma de desafiuzamentos, problemas económicos, políticos que repercuten nas nosas cativas e, sobre todo, desa galopante falta de empatía que nos mergulla no individualismo.

O capitán Maimiño, a partir dos oito anos, é un deses libros que agocha na liña discursiva valores transversais necesarios como o do ecoloxismo, a autoaceptación, tamén a que ten que haber por parte dos nosos pais asumindo roles intercambiados (falsos roles exteriotipados), ese feminismo real, o non conformismo e loita, a creatividade, a maxia... Ese maxín desbordante descríbenos un capitán Maimiño aguerrido, afouto, dinámico, excesivo nun coportamento marcial esperpéntico, que mistura a partes iguais admiración, reverencia, temeridade con surrealismo, cabezonería, inxenuidade e unha dose altísima de covardía persoal.
O capitán Maimiño é o xefe dos exércitos dun rei preguiceiro e larpeiro, Pousafoles V, que ten un aquel de badoco, certa ordinariez asociada pola súa vagancia, contrastando co cargo que ocupa (todo un clásico da monarquía europea). O capitán Maimiño vanaglóriase da lenda que o persegue, é o seu leitmotiv, dese dedo en alto desproporcionado que o distingue, cheo de simboloxía, representando as cualidades que todo guerreiro e personaxe lendario debe ter. Pola contra, sente vergoña, propia e allea, sen renunciar a ser un bo pai, deses fillos, Belleco e Chinchanamoca. Belleco é o contrario dun guerreiro, unha alma desas libres, en perfecta harmonía coa música, coa delicadeza, superado pola agresividade e a guerra. Chin, Chinchanamoca, non é ese ser doce, moza delicada, futura muller de bordados espectaculares que todo nobre quere conseguir. O mellor da novela é precisamente a construción feminina deste personaxe, dos personaxes, das súas personalidades, do que nos transmiten. Redunda nesa idea global de que temos que aceptarnos, por como somos e non polo que se agarda de nós, de que cómpre que nos acepten por como somos en realidade, de como queremos ser, da nosa liberdade individual de escoller fóra de roles, sen coutarnos.


As ilustracións de Manel Cráneo, un dos grandes da nosa LIX, son espectaculares, a carbón, alucinantes na súa profundidade. Reflicten á perfección a imaxinativa prosa de Antonio M. Fraga dotando o lector dun realismo propio dos debuxos animados. Son imaxes que constrúen un universo para soñar en días, semanas, que invitan as cativas para que continúen a historia, para que imaxinen un capitán Maimiño protagonista no campo de batalla, de días de vagar canda o cogumélico anano Chuculú. Chin e a súa irreverencia, a natureza, o amor polos animais, a espigada torre onde dorme a familia, o peideiro dragón Fedorento. Unha creatividade manifesta a de Manoel Cráneo que convida a ler, a debuxar, a namorar dos libros.   
No souto poderiamos falar máis do libro, da súa temática, pero consideramos que a maxia reside en saber, en buscar o que se esconde nas follas dos libros, así que se alguén ten curiosidade, alguén sente curiosidade, debe ler o libro para saber o que lle sucedeu ao capitán Maimiño. A idea de que a verdadeira valentía non radica en elixir o camiño que nos trazan ao nacermos (a sociedade e os nosos) é un motivo polo que consideramos esta obra recomendadísima para soñar, para voar, para medrar crendo en que nós podemos cambiar o futuro comezando por loitar, por non nos conformar. Ideal para as aulas de Primaria, para fomentar a lectura.

3.07.2016

E ti, para onde vas?



Hoxe falamos dun álbum ilustrado editado por Xerais, Para onde imos cando desaparecemos? de Isabel Minhós Martins e ilustrado por Madalena Matoso.


Xerais mergúllase, cunha tradución moi atinada de Anair Rodríguez, no formato álbum ilustrado botando man dunha parella de artistas lusas con moita experiencia ás súas costas e que son garante de calidade. Isabel Minhós xa atesoura títulos en Kalandraka como Ovelliña dáme lá ou P de papá, tamén en Oqo Editora, con Os mil brancos dos esquimós, formando parella coa mesma ilustradora. Madalena Matoso tamén é unha das grandes e conta con títulos como Maxia! ou Quen roubou a lúa? entre outros, A importancia deste volume ten moito que ver co feito de que exista un tipo de álbum ilustrado situado na vangarda da ilustración que provoca que texto e imaxe camiñen á par incidindo sobre aspectos que provocan reflexión na infancia. Planeta Tangerina posúe ese selo único que converte a ilustración non nun satélite que complementa o texto senón no texto en si co poder único da imaxe. Cando as cousas desaparecen, cando nós mesmos desaparecemos, cando a todas nos desaparece algo ou alguén, algo que queremos, que precisamos, ese oco baleiro convértese nun mar de dúbidas, en ansias de saber onde foi, que é o que pasou, como, cando, que... A neve que derrete no inverno, a nada que se a enches esvaece, as pozas de auga, a xente cando dorme, as pedras fronte ás follas...
Todas esas dúbidas inexplicables que sorprenden cando unha pícara de ollos curiosos nos aborda, como se foramos nais e educadoras quen de explicalo todo, todas esas dúbidas poden artellar un libro cheo de cor e intensidade con predominio de liñas rectas, vermellos, amarelos, negros e verdes turquesa, gatos que dormen no alto da cama, namorados plantados con ramo e todo, coches aparcados na beira da estrada xunto a árbores de pónlas imposibles, peixes en caldeiro, barcos case-somerxidos nun mar bravo e imposible...
Desde o souto saudamos esta aproximación á vangarda por parte de Xerais, saudamos que unha das nosas grandes editoras se atreva a apostar por un texto que non é unha porta, é unha fiestra que se abre, unha ferramenta útil para achegar o espirito crítico ás nosas crianzas, para seguir a preguntar, para fomentar o feito de cuestionarnos a realidade, para incentivar a curiosidade do saber desde a infancia. Moi recomendable para pensar, para mover a nosa propia reflexión e para fomentala nas nenas. Un libro axeitado tamén para explicar ausencias dunha maneira suave, sen formular a perda en exceso, para ver as pozas doutro xeito ao camiñar.
No souto cremos necesaria tamén unha aproximación ao mundo portugués, para nutrírmonos de puntos de vista diferentes, tanto en galego coma en portugués e así facer trilingües ás nosas pequenas, sen esforzo, con amor.